Lezingen: Jesaja 49, 14-15; Matteüs 6, 24-34

Achtste zondag door het jaar

Veronderstel: u mag een wens doen, of beter een keuze: ofwel honderdduizend gulden, handje contant je, ofwel 7 dagen echt gelukkig zijn. Wat zou u kiezen?
Ik denk dat de allermeeste voor het geld zouden kiezen. En als je zou vragen: waarom? dan zouden denk ik de mesten zeggen: met dat geld kan ik veel langer gelukkig zijn dan net zeven dagen. En dat is heel goed mogelijk, maar er is wel een probleem: voor geld kun je alles kopen, bijna alles tenminste, behalve geluk. Eigenlijk stelt Jezus ons in het evangelie van vandaag voor een soortgelijke keuze. Niemand kan twee heren dienen. Je kunt niet God dienen en de mammon. Hij stelt ons voor de keus: God of geld, en dat klinkt even dreigend als het "je geld of je leven" zoals we dat kennen uit roversverhalen.
Nu moeten we dit wel goed verstaan: Jezus vraagt niet dat we alle geld maar uit het raam gooien, of dat we het bijvoorbeeld aan de kerk geven. Zoals eens iemand zei: geld is het slijk der aarde, maar breng het naar de pastoor en het krijgt zijn waarde. In onze samenleving kunnen we gewoon niet zonder geld, dat is een feit. Een ander ding is of je het als een soort hoogste goed beschouwd, of je alles in je leven daardoor laat beheersen, want dan komen vele andere waarden in de verdrukking, en daarmee breng je je levensgeluk in gevaar.
Ik las dezer dagen het verhaal van een vrouw. Haar man had keihard gewerkt, ook in de avonden, ook in de weekends. Door omstandigheden was hij zijn goedbetaalde baan kwijtgeraakt en dat betekende voor het gezin een enorme financiële teruggang. Maar, zei de vrouw, het valt wel niet mee, maar tegelijk ben ik heel blij: nu heb ik mijn man terug en de kinderen hun vader. De saamhorigheid in het gezin woog voor haar zwaarder dan de financiële voordelen die zij eerder had. Kiezen voor God wil dus niet zeggen: ik doe het wel zonder geld. Het wil ook niet zeggen: zorgeloos door het leven gaan, God zorgt wel. De tekst van het evangelie van vandaag lijkt dat een beetje te suggereren. Maak je toch geen zorgen over eten en drinken en kleding, God weet wel dat je al die dingen nodig hebt. En toch: dat zijn juist de dingen waar de mens altijd mee bezig is, voor zorgen moet: voor zichzelf, voor zijn gezin, voor de gemeenschap. Dat komt niet vanzelf, ook niet van God.
Kiezen voor god, is kiezen voor Jezus Christus en zijn boodschap: geen slaaf te zijn van geld, bezit, macht, maar dienaar zijn van de medemens, van genegenheid en liefdevolle zorg en aandacht voor de mensen met wie je het leven deelt. En dat is uiteindelijk de enige weg die leidt naar menselijk geluk.

Gebeden en teksten bij deze zondag

Achtste zondag door het jaar

Er waren twee broers. De een werd postbode, had het met zijn gezin echt niet breed, hij werkte met veel plezier in zijn tuin, en regelmatig was hij met zijn hengel aan de waterkant te vinden. Zijn broer was echt wat je noemt een sjacheraar, een harde zakenman die het met de regels niet zo nauw nam en die zich ook regelmatig vijanden maakte. Hij had een pracht van een villa en was gescheiden van zijn vrouw. De postbode was een gelukkig mens, de rijke broer die was verre van gelukkig.
Geld maakt niet gelukkig, dat weet iedereen. Iedereen weet ook dat je niet zonder kunt, de vraag is: waar liggen voor jou de grenzen. God maakt wel gelukkig, dat wordt ons steeds voorgehouden, alleen: God zorgt niet voor eten op tafel en voor kleren voor je lijf. Het evangelie van vandaag lijkt dat wel een beetje te suggereren, maar die vlieger gaat natuurlijk niet op. Jezus' boodschap is geen oproep tot luiheid of onverschilligheid of zorgeloosheid. Niets komt voor ons vanzelf.
Toch gaat het wel steeds weer over een keuze maken. In onze ogen lijken God en geld heel goed samen te gaan en toch daagt Jezus ons uit om een keuze te maken, een keuze die je manier van leven moet bepalen, de manier waarop je omgaat met geld en goed, met welvaart, en veel meer nog: met elkaar.
Kiezen voor God is altijd kiezen voor mensen: d.w.z. kiezen voor een levenshouding waarin je mensen en het welzijn van mensen altijd belangrijker vindt dan geld en goed. Om maar een voorbeeld te noemen: ouders die alleen maar zorgen dat hun kinderen het materieel goed hebben, die de duurste cadeaus voor hen kopen, maar die tegelijk onvoldoende zorgen voor huiselijke geborgenheid, voor persoonlijke aandacht en zorg voor hun kinderen, die hebben een verkeerde keuze gemaakt, ook al hebben ze er waarschijnlijk nooit over nagedacht. En daar ligt ook meestal het probleem: we denken er te weinig over na, of het allemaal wel zo goed is wat we doen.
Kiezen voor God, is kiezen voor Jezus Christus, kiezen voor zijn weg door het leven, d.w.z. een levenshouding waarin je alles ondergeschikt ziet en maakt aan het welzijn van de medemens.
Een volgeling van Jezus mag dan ook geen gevangene zijn van het materiële,bij hem mag geld en bezit en macht nooit het hoogste goed zijn. Dat wil helemaal niet zeggen dat je niet mag genieten van het materiële. Natuurlijk mag dat, daarvoor dient het ook. En je moet zelfs zeggen: konden we er maar wat meer van genieten: blijer zijn met alles wat we hebben aan welvaart en mogelijkheden. De tragiek van mensen die gevangenen zijn van het materiële is voor al dat zij er niet echt meer van kunnen genieten, dat er bijna niets meer is dat ze blij en gelukkig kan maken. Maar al te vaak houden zij een soort schijngeluk op, met hun soms buitensporige weelde, die extravagante luxe, die verre reizen, maar in wezen is het uitgehold en leeg. Niemand kan twee heren dienen, zegt het evangelie. Toch kan dat best, de vraag alleen is over welke heren gaat het: Als het kiezen is tussen jezelf en God de Heer, dan kan het niet, maar als het betekent: God dienen én de medemens dienen, dan kan het heel goed, dan is het ook de enige weg naar wat we allemaal graag willen: geluk.

Gebeden en teksten bij deze zondag

zondag door het jaar Kiezen tussen dit of dat, ons leven zit er vol van. Elke dag wel maken wetalloze keuzes. Het kan een hele eenvoudige keuze zijn: trek ik vandaag die of die jurk aan, of koop ik die jas of die andere, en dan kijken we naar de kleur, de kwaliteit en het prijskaartje. Maar er zijn ook keuzes, die gevolgen hebben, waar je dus echt wel even bij moet nadenken wat het beste te kiezen is. De keuze van een levenspartner bijvoorbeeld of je een huis zult kopen, ja of nee, en dan kijk je of je de hypotheeklasten wel kunt opbrengen. Het kan ook een keuze zijn tussen materiële waarden en meer geestelijke waarden. Ik geef u een voorbeeld: ik ken een gezin met nog kleine kinderen. Ze hadden een eigen huis, maar wel met een zware hypotheek. Op een gegeven ogenblik kwam er een situatie dat de lasten niet meer op te brengen waren tenzij ook de vrouw ging werken. Zij verkochten hun huis en gingen in een huurhuis wonen, want de moeder zei: ik wil thuis zijn als de kinderen uit school komen, ik wil geen sleutelkinderen, dan maar wat eenvoudiger wonen. Deze mensen maakten een hele bewuste keuze: het welzijn van de kinderen werd gesteld boven het bezit van een eigen huis. In die lijn ligt ook precies de boodschap van het evangelie van vandaag. Het gaat om kiezen tussen God en de mammon, tussen de weg, de waarden die God, die het evangelie aangeeft, of de weg van materiële waarden alleen. En als je kiest dan moet je ook de consequenties van je keuze aanvaarden. Je kunt niet van twee walletjes snoepen, en stiekem, meestal onbewust, proberen we dat toch een beetje. Kijk, als het gaat om de keuze tussen goed en kwaad dan zullen we niet het kwade kiezen. Nee, de keuze ligt meestal tussen: goed en net iets minder goed, of: goed genoeg of beter. En we zijn heel goed in het sluiten van compromissen. Om even terug te komen op het voorbeeld dat ik gaf: ouders die vinden dat ze allebei moeten gaan werken, ouders die een eigen huis, dure vakanties of allerlei dure dingen in huis willen hebben, dat hoeven helemaal geen slechte ouders te zijn, maar de vraag is: zijn ze goed genoeg? Het evangelie van vandaag stelt: als je kiest voor God en zijn weg, dan mag je niet opgaan in de zorgen voor eten en drinken en kleding. Nu denkt u misschien: ja maar, de kost verdienen, de zorg voor het dagelijks brood dat is toch een van de eerste dingen die een mens moet doen. En dat is natuurlijk zo. Het evangelie wil helemaal geen houding van zorgeloosheid preken. Waar het wel omgaat is dat we geen slaaf worden van de mammon, dat we ons niet helemaal laten beheersen door meer en beter in de materiële sfeer, met als gevolg dat we geen oog meer hebben voor de hogere waarden die er zijn. Als je als christen gekozen hebt voor God, voor Christus, dan mag je niet tevreden zijn met de weg van de minste weerstand, dan moet je steeds weer het betere zoeken, het betere kiezen, dat is de consequentie van je keuze.

Gebeden en teksten bij deze zondag

Achtste zondag door het jaar 2011

Niemand kan twee heren dienen, zegt het evangelie. Nou, daar zou ik toch een vraagteken bij willen zetten. Ik zou niet graag de kost geven aan al die mensen die in feite twee heren dienen, die met parttime banen twee of zelfs meer bazen hebben. Dat kan heel goed samengaan. Natuurlijk is er wel het risico dat het met de ene baas wat beter klikt dan met de andere en dan kan het gebeuren dat er scheve verhoudingen groeien.
Maar, zo geeft het evangelie aan, het gaat niet zomaar over twee bazen. Het gaat om God en de mammon, dus om God en geld. En als we om ons heen kijken dan lijken die twee heren in de praktijken van het leven heel goed samen te gaan. Dan denk ik niet zozeer aan die Amerikaanse televisiedominees die bergen geld verdienen met hun diensten. Dan denk ik ook niet zozeer aan al die bankiers, fabrikanten, politici die zich christenen noemen maar God en geld heel goed weten te combineren. Dan denk ik ook niet aan Lourdes en al die andere bedevaartplaatsen, waar bidden en geld verdienen aan de pelgrims heel goed samengaan. Nee, dan denk ik aan al die hardwerkende kostwinnaars, aan al die gewone gelovige mensen die zorgen voor brood op de plank en tegelijk ook God alle ruimte geven in hun leven.
God en geld lijken in de praktijk heel goed samen te gaan, toch heeft de waarschuwing van het evangelie wel degelijk zin. Want God en geld zijn vaak tegengestelde polen die aan de mens trekken. God trekt aan ons met zijn oproep om het leven te delen met elkaar, om respect te hebben voor onze medemensen, om goed te zorgen voor degenen die veel tekort komen. Dat is toch in allerlei toonaarden de boodschap van het evangelie.
Geld trekt ook aan ons en vaak heel sterk. Geld staat voor steeds meer willen hebben, het staat voor hebberigheid waarbij de eigen portemonnee belangrijker wordt dan het welzijn van anderen. Geld maakt maar al te vaak mensen corrupt, hard en meedogenloos, en dat gaat bijna altijd ten koste van het welzijn van andere mensen. Alle tijden door zijn mensen uitgebuit vanwege het geld. Ook nu hoor je in ons beschaafde landje regelmatig berichten dat Polen en Roemenen zwaar onderbetaald worden en dat gebeurt ook door mensen die zich christenen noemen.
Geld speelt zonder meer een grote rol in onze samenleving en heel vaak worden verhoudingen totaal scheef getrokken, juist door dat getouwtrek rond geld en bezit. Een van de oorzaken van de volksopstand in Noord Afrika zijn de gestegen voedselprijzen in die landen, waar de werkeloosheid schrikbarend hoog is, waar de machthebbers zich schaamteloos verrijkt hebben en het gewone volk leeft in armoede.
Het evangelie kan wel zeggen: maak je geen zorgen over eten en drinken en kleding maar daar klopt niets van. God zorgt er echt niet voor, daar moeten we zelf voor zorgen en we moeten elkaar de kans geven om ervoor te zorgen. Geen enkel zinnig mens zal zeggen: ik geef al mijn geld weg aan de armen, want God zorgt wel ervoor dat ik niets tekort kom. Toch heeft het evangelie van vandaag wel een heel duidelijke waarschuwing. Hou steeds aandacht voor de betrekkelijkheid van geld en goed, wees op je hoede dat jij er de baas over blijft en dat geld en goed niet de baas spelen over jouw leven.
Een mens kan zich doodongelukkig maken als hij niet verder kijkt dan zijn eigen portemonnee, als hij, bijvoorbeeld, in zijn jacht op geld zijn gezin verwaarloost, als hij zijn eigen gezondheid in de waagschaal legt. Een grote villa, een mooie auto, verre vakanties dat kan allemaal wel heel aantrekkelijk lijken, maar de bezitters ervan zijn vaak echt niet gelukkiger dan mensen met een bescheiden portemonnee.
Het evangelie wijst ons de weg van God, de weg van Jezus. Hij zei: laat de materiële zorgen je leven niet overheersen, hou oog voor waarden als verbondenheid en saamhorigheid, waarden die zo vaak in de verdrukking komen als geld en geld verdienen alles gaat overheersen.
God en geld, twee polen die aan ons trekken, aan de ene kant ligt de weg naar vrede en levensgeluk, naar de gerechtigheid en het koninkrijk zoals het evangelie dat noemt; aan de andere kant ligt de weg naar een kille en harde wereld, naar een materialistische en verzakelijkte samenleving waarin veel mensen in de kou blijven staan. Welke kant willen we op? Durven we te kiezen voor Gods weg, of proberen we te schipperen en van twee walletjes te snoepen? Maar laten we niet vergeten: het gaat wel om ons levensgeluk.