Dodenherdenking 4 mei 2009

Thema: Vrijheid en identiteit

Openingslied : ZIJN ER NOG WEGEN (melodie: Blowing in the wind)

Zijn er veel wegen waar niemand zich waagt,
omdat ze te ver zouden gaan?
Hoelang horen mensen alleen maar zichzelf,
voordat zij een ander verstaan?
Hoelang worden oorlogen verder gevoerd
voor vijanden niet meer bestaan?
Het antwoord wie weet, wie weet waar het begint,
het antwoord waait verder met de wind.

Stromen rivieren nog eeuwig naar zee
en wordt dan die zee niet te groot?
Hoelang is de afstand nog veilig en ver
voor mensen die leven in nood?
Hoelang spreken monden van eigen geluk
en zwijgen ze anderen dood?
Het antwoord wie weet, wie weet waar het begint,
het antwoord waait verder met de wind.

Hoelang zijn de mensen nog bang voor elkaar
en bang voor zichzelf bovendien?
Hoelang kijken ogen nog strak voor zich uit
voordat ze de ruimte gaan zien?
En als dan de aarde bewoonbaar zal zijn,
zullen wij dan nog leven misschien?
Het antwoord wie weet, wie weet waar het begint,
het antwoord waait verder met de wind.

Verwelkoning en het aansteken van het vuur

Welkom bij deze dodenherdenking 2009,
stilstaan bij de doden van toen,
is ook stilstaan bij de levenden van vandaag,
de bevrijding van toen gedenken, is ook denken aan de vraag
wat vrijheid vandaag voor ons betekent, zou moeten betekenen.
We beginnen met het binnenbrengen van het vuur,
vuur je kunt je eraan branden, maar het verwarmt je ook.
We denken aan hen die in het oorlogsvuur zijn omgekomen
maar we denken ook aan het vuur van de echte vrijheid,
die hartverwarmend is en de muren neerhaalt die mensen verdeelt.
Ik nodig de leden van scouting uit naar voren te komen met het vuur
en daarmee onze vuurzuil aan te steken.

VRIJHEID ( van Marion Bloem )

Als vrij zijn is: hou jij je mond want ik heb iets te zeggen;
als vrij zijn is: jij achter tralies, want dan hoeven wij niet bang te zijn voor al jouw anders zijn en doen en anders laten;
als vrij zijn is: de dag van morgen strak bepalen door de dag vandaag iets minder dag te laten zijn;
als vrij zijn is: de deuren sluiten en op het beeldscherm vrij bekijken wat veilig uit de buurt moet zijn;
als vrij zijn is: eten wat en wanneer je wilt maar de schillen laten vallen in de kranten waarin de honger wordt verzwegen;
als vrij zijn is: niet hoeven weten wat mij heeft vrijgemaakt, mij vrij houdt, mij in vrijheid elke dag gevangen neemt;
als vrijheid mij beschermt tegen jouw ideeën die voor mij te anders zijn;
als vrijheid voor mij vandaag zo vanzelfsprekend lijkt, en jij niet weet wat dat betekent;
dan is vrijheid munt voor mij en kop eraf voor jou.
Dan is vrijheid lucht en willekeurig.
Maar staat het mij misschien wel vrij om iets van mijn riante vrijheid, tijdelijk of voor langere duur, af te staan om jou van mijn verstikkende vrijheid te bevrijden.

Overweging

Vrijheid, er worden oorlogen om gevoerd,
vrijheid, er worden mensenleven voor opgeofferd,
mensen vluchten van huis en haard om elders vrijheid te zoeken.
Wie zijn vrijheid verliest, op welke manier ook, kan niet zichzelf zijn.
Vrijheid is toch de ruimte krijgen om jezelf te kunnen zijn,
om je eigen identiteit te beleven.
Vrijheid en identiteit is het thema van de 4 en 5 mei herdenking van dit jaar.
Je moet daarbij wel weten wat je identiteit is,
wat het betekent jezelf te kunnen zijn.
Je kunt natuurlijk een heleboel dingen over je identiteit zeggen
maar een heel wezenlijk element is toch dat je mens met andere mensen bent.
Natuurlijk, ieder mens is uniek,
maar al die unieke mensen delen het leven met elkaar:
en dat hoort ook bij onze identiteit.
Wie dat vergeet, krijgt een verwrongen identiteit
en dat kan heel schadelijke gevolgen hebben.
In de Tweede wereldoorlog zijn ideeën over de eigen superieure identiteit
gebruikt om oorlogsgeweld en vervolgingen te legitimeren.
Maar een vermeende identiteit als übermensch
belemmert de vrijheid, voor medemensen maar ook voor de übermenschen zelf.
Vrijheid is de ruimte krijgen om jezelf te zijn,
maar het is evenzeer anderen te ruimte geven om zichzelf te kunnen zijn.
Vrijheid om je eigen identiteit te uiten en te beleven
vraagt altijd dat je rekening houdt met elkaar,
dat je aanvaardt dat mensen op verschillende wijzen
hun identiteit kunnen beleven.
Vrijheid van meningsuiting is heel fundamenteel
maar moet wel altijd samengaan met respect voor de identiteit van anderen.
Vrijheid van godsdienst is minstens even fundamenteel,
maar als in naam van de godsdienst mensenrechten worden geschonden
dan is dat een slechte zaak.
Mijn vrijheid mag nooit ten koste gaan van de vrijheid van anderen.
Maar hierin steeds de juiste middenweg gaan is en blijft een moeilijke opgave.
Maar als we de vele doden gedenken
die het slachtoffer waren van de onvrijheid van oorlog en dictatuur,
of die het leven lieten in de strijd om de vrijheid te herstellen,
dan is het een ereplicht aan hen allen
om ons bewust bezig te houden met wat echte vrijheid moet betekenen,
voor ieder individu, voor elke bevolkingsgroep, voor elk land.
Dan moeten we ons steeds weer bewust maken wat onze echte identiteit is,
namelijk mens te zijn met andere mensen en dat op voet van gelijkheid.

Zang: GEROEPEN OM JEZUS' WEG TE GAAN mel. Zomaar een dak . . .

God onze Heer, Schepper van leven,
Vader van ieder mensenkind.
U wilt uw zorg, uw liefde geven,
groten noch kleinen onbemind.
Dus roept U mensen van oudshér
in uw naam op te staan
en Jezus' weg te gaan.

Wapengeweld zult U niet kiezen,
machten en krachten winnen niet!
Eens komt de tijd dat zij verliezen,
U wilt geluk en geen verdriet.
Dus zoekt U mensen naar uw hart
in uw naam op te staan
en Jezus' weg te gaan.

Steeds roept U ons: kies toch voor vrijheid,
maak u toch los van min geweld
leg af de haat, zoek toch de waarheid,
heb al uw hoop op Mij gesteld.
Zo wijst U mensen op hun taak,
in uw naam op te staan
en Jezus' weg te gaan.

Dodenherdenking

De prijs voor ware vrijheid is soms schrikwekkend hoog. Het kost mensenlevens en de waarde van een leven is niet in geld uit te drukken. Vanavond denken we aan al die mensenlevens die geofferd werden in de Tweede Wereldoorlog en in de verschillende oorlogen daarna.

Vanavond denken we aan de 2700 mensen die het leven lieten bij de slag om Overloon in 1944, aan de 1400 Britse soldaten, aan de 452 Amerikanen en de 800 Duitsers. Ook denken we aan de 40 mannen, vrouwen en kinderen uit Overloon, die tijdens de oorlog en vlak erna hier de dood vonden.

Vanavond denken we aan de 6 miljoen joden die in de laatste wereldoorlog vermoord werden, de 200.000 Roma, de ruim 500.000 Sinti. We denken aan alle anderen die de dood vonden in vernietigingskampen of door executies.

Vanavond denken we aan die 55 miljoen mensen die in de Tweede Wereldoorlog het leven verloren, militairen en burgerslachtoffers. We denken ook aan de velen die de laatste 60 jaar de dood vonden in de verschillende oorlogen en terreurdaden, in Irak, Afghanistan, Congo, Soedan, Israël en al die andere brandhaarden in de wereld.

Wij denken niet alleen aan al de doden die er vielen en nog steeds vallen maar ook al die vaders en moeders die treuren om de dood van hun kinderen, al die vrouwen die treuren om de dood van hun echtgenoten, al die kinderen die treuren om de dood van hun vader of moeder. Juist voor hen is de prijs van de vrijheid of onvrijheid vaak onpeilbaar groot.

Gebed voor de doden

Heer, op deze dag denken we aan onze doden,
aan hen die uit ons eigen midden de dood vonden,
aan allen die ten onder gingen in het oorlogsgeweld,
mensen als wij, met idealen en verwachtingen,
dromend van vrijheid en geluk.
Wij bidden voor al die jonge mensen, militairen en burgers,
wier leven door het oorlogsgeweld afgebroken werd,
die geen kans kregen te leven in vrijheid en geluk.
Wij bidden voor al de doden van toen en nu,
voor alle slachtoffers van oorlog en geweld.
Laat niet toe dat wij hun dood vergeten,
maar dat wij door hun levensoffer eraan herinnerd worden
dat vrijheid een kostbaar bezit is voor ieder mens
en dat ieder van ons de heilige plicht heeft
die vrijheid te beleven en waar te maken
met alle mensen dichtbij of veraf. Amen

Zang: HERINNER U DE NAMEN

Herinner U hun namen, God, vergeet hun leven niet,
dat ieder nu uw licht aanschouwt, uw volle glorie ziet.
Temidden van de dood zijt Gij ons aller vaderhuis,
uw liefde maakt hen immer blij, bij U zijn zij nu thuis.

Herinner U hun namen, God, neem hen in liefde aan,
laat allen delen in uw licht, geef zin aan hun bestaan.
Temidden van de dood zijt Gij de hoop die toekomst biedt,
schenk hun uw vrede, maak hen vrij, uw vreugde in 't verschiet.

Herinner U hun namen, God, vergeet ook ons nu niet,
de leegte en de eenzaamheid, ons rouwen en verdriet.
Temidden in de dood zijt Gij een bron van troost en kracht,
uw licht verdrijft de duisternis, uw zon verlicht de nacht.

BURENANGST (van Karel Eyckman)

Die van hiernaast, die moet ik niet, die zijn niet zoals ik
die zijn van hiernaast en ik ben hier,
dus kan je nagaan: die van hiernaast zitten in de weg,
ik heb zo geen ruimte achter mijn ellebogen,
dus die van hiernaast die moeten uit de weg.
Die van hiertegenover, die hoef ik niet, die zijn niet zoals ik,
die zijn van de overkant, ik ben van de eigen kant,
dus kan je nagaan: die van hiertegenover zitten in mijn uitzicht;
ik heb geen zicht want zij zijn geen gezicht,
die van de overkant die moeten uit mijn ogen.
Die van hierachter, die mag ik niet, die zijn niet zoals ik,
die zijn van hierachter en ik ben voor
dus kan je nagaan: die van hierachter zitten in de achterbuurt,
zitten natuurlijk achterbaks te gluren,
die van hierachter moeten achter mij vandaan.
Niemand naast me, voor of achter,
vrijheid is met niemand iets te maken,
ja toch? niet dan?

Voorbede

Bidden wij om vrijheid en vrede in Nederland,
om verdraagzaamheid jegens alle medelanders,
om eerbied voor andermans geloof en cultuur,
om de wil om alle vormen van discriminatie uit te bannen,
om samen te werken aan een vreedzame samenleving
waar iedereen zichzelf kan zijn en zonder angst
door het leven kan gaan.

Antifoon:
Aarde verscheurd, wereld vol van bruut geweld,
mensen die vertwijfeld roepen: geef vrede overal;
geef vrede en stop alle oorlog,
mensen die vertwijfeld roepen: geef vrede overal.

Bidden wij om vrijheid en vrede voor Europa,
om leefruimte voor mensen van alle culturen,
om respect voor de gebruiken en tradities van de verschillende bevolkingsgroepen
om de wil om alle vormen van extremisme uit te bannen,
om samen te werken aan een vreedzame samenleving
waarin alle volken hun identiteit kunnen bewaren
in goede verstandhouding met ieder ander.

Antifoon: Aarde verscheurd, wereld vol van bruut geweld,

Bidden we om vrijheid en vrede in Afghanistan, in Irak,
in Congo, in Soedan en in al die andere landen
waar oorlog en terrorisme menswaardig leven onmogelijk maken.
Bidden we om verzoening tussen de verschillende bevolkingsgroepen,
om ontwapening van de vele gewapende bendes,
om een beter leven voor alle slachtoffers van het geweld,
om reële hoop op een vreedzaam bestaan.

Antifoon: Aarde verscheurd, wereld vol van bruut geweld,

Bidden we om vrijheid en vrede in het land
waar Jezus zijn blijde boodschap gepreekt heeft,
om leefruimte en onderling respect voor Joden en Palestijnen;
om een einde aan alle onderlinge wantrouwen dat er gegroeid is,
om de eerlijke wil bij overheid en burgers om te werken
aan duurzame vrede in hun land.

Antifoon: Aarde verscheurd, wereld vol van bruut geweld,

Bidden wij tot God met de woorden die Jezus ons gegeven heeft

Allen: Onze Vader die in de hemel zijt,

Verlos ons, Heer, van het kwaad van oorlog en geweld,
van onderdrukking en uitbuiting.
Geef vrede in onze dagen,
vrede in onze gemeenschap, vrede in ons hart,
opdat wij, gesterkt door uw Geest van kracht en wijsheid hoopvol verder kunnen leven
omwille van Jezus, Messias, uw Zoon.

Allen: Want van U is het koninkrijk en de kracht
en de heerlijkheid in eeuwigheid. Amen

Geloofsbelijdenis

Ik geloof dat God de aarde voor de mensen heeft geschapen
om er een leefbare wereld van te maken,
waar gerechtigheid en vrede alom aanwezig zijn.
Ik geloof niet in een wereld die beheerd wordt
door mateloze expansiedrang, die roofbouw pleegt op onze aarde,
die onderdrukking en ongelijkheid voortbrengt,
die gevangen zit in streven naar winst, macht en bezit,
die mensen hard maakt en angst oproept
en die zegt met wapens onze vrijheid te verdedigen.
Ik geloof in een omgekeerde weg, de weg van het Rijk Gods,
die weg die Jezus ons voorging in woord en daad,
de weg van dienstbaarheid en waarachtigheid.
Hij roept ieder van ons op tot navolging.
Zo zal er een menswaardige toekomst mogelijk zijn voor iedereen.
Zo zullen alle mensen eens kunnen vertoeven
in het Licht van Zijn nieuwe wereld.

Slotlied: ALLE MENSEN WORDEN BROEDERS

Alle mensen worden broeders
als zij naast elkaar gaan staan,
broeders, zusters, mensenhoeders,
vrij van elke eigenwaan,
samen met elkaar verbonden,
één van hart en één van geest,
helend naar elkaar gezonden
naar de zwakken wel het meest.

Samen leven, samen werken,
samen bouwen, dag en nacht,
met de zwakken, met de sterken,
in de eenheid zit de kracht.
Allen zoekend naar de wegen
die zij samen kunnen gaan,
om de wereld hoop te geven,
op een goed en warm bestaan.

Alle mensen worden broeders,
als zij trouw zijn aan elkaar,
broeders, zusters, mensenhoeders,
samen maken zij het waar.
Hiervan blijven allen dromen,
't is de wens van alleman,
zal het daar wel ooit van komen,
blijf geloven dat het kan.