Dodenherdenking 4 mei 2006

Thema:Vrijheid maak je met elkaar

Openingslied: GOD ROEPT (mel. Uit vuur en ijzer)

God roept de mens in ied're tijd
en spreekt tot hem van eeuwigheid;
Hij geeft niet om vrijblijvendheid,
maar vraagt zichzelf te geven.
Te horen naar wat Hij zegt
Zijn woord in ieders hart gelegd,
tezamen een taal die zegt
dat liefde staat voor delen.

Wie oren om te horen heeft
en handen om te geven heeft,
wie liefde voor het leven heeft
kan delen met elk ander.
Al werkend aan wat God wil
wordt ieder mens een beetje stil
en ziet door een nieuwe bril
het leven als geen ander.

Niet ieder die het roepen hoort,
Zijn Stem wordt vaak de mond gesnoerd.
Gods Zoon bracht ons een helder woord
dat zelfs een kind kan horen.
Al lopend aan Jezus' hand
krijgt duisternis een lichte kant,
wordt zichtbaar een hoop die brandt:
Gods vrede zal daar gloren!

Verwelkoming en het aansteken van het vuur Dodenherdenking

Vanavond staan we weer stil bij de doden van de tweede wereldoorlog, alle doden, de militairen van welk land ook, de verzetsmensen, de onschuldige burgers en de velen die het leven lieten in een van de vele concentratiekampen.
We staan even stil, letterlijk ook, maar vooral figuurlijk, bij de zin van hun dood of zoals je wilt, het zinloze van hun dood.
Elke dood door oorlog en geweld is als zodanig zinloos, maar het kan zin krijgen door degenen die na hen leven, die na hen kunnen leven in vrede en vrijheid, die beseffen welke offers daarvoor gebracht werden, die zich geroepen voelen om zich in te zetten voor een wereld en een samenleving die vrede en vrijheid kent, voor alle burgers, wie ze ook zijn, waar ze ook vandaan komen, voor jong en oud, voor hen die herinneringen hebben aan die oorlog, voor hen die lang daarna geboren zijn.

Ik nodig leden van scouting uit om nu met het vuur dat in het museum brandt onze vuurzuil aan te steken ter nagedachtenis van de doden van toen, maar ook als een symbool van ons vurig verlangen naar echte vrede en vrijheid.

GESLOTEN DEUR (van Annemarije Baars)

Beelden gaan voorbij
door verhalen die ik hoor.
Zo lang geleden, beangstigend dichtbij.

In verbeelding hoor ik mensen gillen,
voel ik de angst die hen gevangen houdt.
Ik zie dat m'n handen beginnen te trillen,
van buiten voel ik warmte, van binnen is het koud.

Vogels zijn nergens te bekennen, bloemen verliezen hun kleur,
grauwe lucht laat geen licht meer binnen,
de oorlog houdt het leven achter een gesloten deur.

Vrede zoekt niet zelf een weg in deze strijd,
respect was haar ruw ontnomen.
Moed en vertrouwen hebben naar een open deur geleid,
waardoor 'vrijheid' binnen kon komen.

Herdenking

Vrijheid maak je met elkaar. Vrijheid is een uiterst kostbaar bezit. Hoe kostbaar het is, besef je pas als je in je vrijheid beknot wordt. Daarom kijken we terug naar het verleden, naar de tijd van de Tweede Wereldoorlog, de tijd dat we geen vrijheid kenden in ons land. Daarom denken we terug aan degenen die in die duistere jaren voor de vrijheid hun leven gegeven hebben.


Antifoon:
Aarde verscheurd, wereld vol van bruut geweld,
mensen die vertwijfeld roepen: geef vrede overal;
geef vrede en stop alle oorlog,
mensen die vertwijfeld roepen: geef vrede overal.


Oorlog, tijd van geweld, tijd van haat, tijd van bloedvergieten. Mensenlevens die genadeloos geofferd worden aan de afgoden van machtswillekeur en terreur.
Oorlog, tijd van onvrijheid, tijd van bezetting, tijd van concentratiekampen, tijd van vluchtelingen. Onschuldige mensen die niet zichzelf kunnen zijn, gevangenen van machteloosheid, aan handen en voeten gebonden, vleugellam gemaakt.
Oorlog, tijd van onzekerheid, tijd van angst, tijd van wantrouwen. Mensen die moeten onderduiken om het vege lijf te redden. Mensen die verraden worden door landgenoten. Mensen die van huis en haard verdreven worden. En wie kan duidelijk maken waarom eigenlijk?


Antifoon: Aarde verscheurd . . .

Oorlog is een tijd van slachtoffers. Miljoenen doden markeren de duistere jaren van de Tweede Wereldoorlog. Soldaten die gesneuveld zijn in de strijd, aan beide kanten. Verzetstrijders die hun activiteiten met de dood moesten bekopen. Joden, zigeuners, ho-mosexuelen die in de vernietigingskampen de dood ingejaagd werden. Onschuldige burgers die de dood vonden in het oorlogsgeweld of in de concentratiekampen.
Ons dorp heeft de verwoestende kracht van de oorlog aan den lijve ervaren. De Overloonse grond is doordrenkt met het bloed van een eindeloze rij gesneuvelden. De oorlog bracht hier ver-woesting en dood.
Het einde van de oorlog bracht hier vrede en vrijheid, maar dat is niet wereldwijd. In Oost-Europa, in Afrika, in Azië is vrede en vrijheid op veel plaatsen nog een droom. Wat voor ons verleden tijd is, speelt zich daar nog af in het heden.


Antifoon: Aarde verscheurd . .

Gebed

Heer, op deze dag denken we aan onze doden,
aan hen die uit ons eigen midden de dood vonden
in en vlak na de oorlogsjaren,
aan de velen van overal vandaan,
die hier in onze streek gesneuveld zijn,
aan allen die ten onder gingen in het oorlogsgeweld,
mensen als wij, met idealen en verwachtingen,
dromend van vrijheid en geluk.
Een wrede hand trachtte de vlam te doven van hen
die, vol fierheid en moed, onder ons verbleven,
bouwend aan bevrijding, aan een nieuwe wereld.
Zij leven voort, tot in deze tijd,
bevrijdend, door hun leven - het hoogste goed - te geven,
wakend, opdat wij niet vergeten.
Heer, geef ons door hen de inspiratie
om vrijheid door te geven aan de volgende generatie
en te blijven strijden tegen onrecht en onderdrukking. Amen

Zang: GEROEPEN OM JEZUS' WEG TE GAAN mel. Zomaar een dak . . .

God onze Heer, Schepper van leven,
Vader van ieder mensenkind.
U wilt uw zorg, uw liefde geven,
groten noch kleinen onbemind.
Dus roept U mensen van oudshér
in uw naam op te staan
en Jezus' weg te gaan.

Wapengeweld zult U niet kiezen,
machten en krachten winnen niet!
Eens komt de tijd dat zij verliezen,
U wilt geluk en geen verdriet.
Dus zoekt U mensen naar uw hart
in uw naam op te staan
en Jezus' weg te gaan.

Steeds roept U ons: kies toch voor vrijheid,
maak u toch los van min geweld
leg af de haat, zoek toch de waarheid,
heb al uw hoop op Mij gesteld.
Zo wijst u mensen op hun taak,
in uw naam op te staan
en Jezus' weg te gaan.

Evangelie volgens Lucas 4,16-21

jezus trok naar Nazaret waar Hij was grootgebracht, en ging zoals zijn gewoonte was op sabbat naar de synagoge. Toen Hij was gaan staan om de voorlezing te doen, werd Hem de boekrol van de profeet Jesaja overhandigd. Hij rolde hem open en vond de volgende passage:
De Geest van de Heer rust op mij, omdat hij mij heeft gezalfd. Hij heeft mij gezonden om goed nieuws te brengen aan de armen, om de gevangenen vrijheid aan te zeggen en de blinden het daglicht, om de onderdrukten vrij te laten en om het jaar van Gods gunst af te kondigen.
Hij rolde de boekrol op, gaf hem terug aan de dienaar en ging zitten. Alle ogen in de synagoge waren op Hem gericht. Hij nam het woord en zei: 'Deze profetie is vandaag, op het moment dat u hem hoorde, in vervulling gegaan.' Ze vielen Hem allemaal bij en bewonderden Hem.

Overweging

Gisteren heeft Jaap de Hoop Scheffer, de hoogste Navo-baas, het vernieuwde oorlogsmuseum heropend. In het begin van zijn speech sprak hij over de kwetsbaarheid van vrijheid, de kwetsbaarheid van democratie. Het is als een kostbare porseleinen vaas, als je die omstoot, zit je met de gebroken stukken.
Bij vrijheid, democratie gaat het om mensen, over mensen die gebroken worden, gedood, over mensen die gebroken achterblijven.
Ook al kwam er 61 jaar geleden een einde aan de oorlog, het is goed stil te staan bij de slachtoffers van die oorlog, bij de mensen die toen gebroken werden, letterlijk of figuurlijk. Maar we moeten evenzeer stil staan bij het heden en de toekomst, bij de kwetsbaarheid van vrijheid hier en nu.
Vrijheid, wat is eigenlijk echte vrijheid? Je hoort wel zeggen: ik ben zo vrij om dat of dat te zeggen of te doen, of: ik neem de vrijheid deze of gene opmerking te maken. Daar klinkt in door: ik heb het recht van vrijheid van meningsuiting en daar maak ik gebruik van, dat mag ik, dat moet ik mogen.
De laatste jaren was er wel enige discussie hoever dat recht van vrijheid van spreken kan gaan, mag gaan. Vrijheid is natuurlijk een recht dat diep in de mens verankerd is. Maar echte vrijheid, wat is dat? Is dat echt een recht dat je mag opeisen?
Ik zou vrijheid nog meer willen zien als een voorrecht. Een voorrecht, een recht dat vóór alles gaat waar mensen samenleven, maar dat is niet de eerste betekenis van het woord voorrecht, Bij voorrecht gaat het niet zozeer om een recht dat we ten alle tijden mogen opeisen maar het gaat om een gunst, een privilege dat we elkaar geven. Juist maakt vrijheid zo kwetsbaar.
De titel van de 4/5 mei viering is dit jaar: vrijheid maak je met elkaar. Vrijheid is daar te vinden waar we samen een klimaat scheppen waarin iedereen zich vrij kan voelen, waarin ieder zijn of haar gedachten mag uitspreken, waarin iedereen ook rekening houdt met de opvattingen, de gevoelens en vooral ook de gevoeligheden van medeburgers, en dat laatste wordt in veel discussies over vrijheid wel eens vergeten. Vrijheid is daar te vinden waar we welwillend staat jegens elkaar, waar we het goede willen voor elkaar, of zoals Jezus in het evangelie zei in het evangelie: vrijheid is daar waar we geleid worden door een goede geest waar we mensen die verblind zijn toch het daglicht gunnen, waar we mensen ruimte geven voor hun eigen overtuigingen ook al vinden we dat ze gevangenen zijn van hun opvattingen, waar we goed nieuws zijn voor mensen die het moeilijk hebben, voor hen die eenzaam zijn, voor hen die het alleen niet redden. Die houding van welwillendheid gaat hand in hand met verdraagzaamheid, met wederzijds respect, met eerlijke aandacht voor anderen.
Alleen in dat klimaat kan die kwetsbare vrijheid gedijen, vruchten dragen, alleen in zo'n samenleving is zinvol leven mogelijk.

Zang: GOD LAAT ONS NIET STAAN. (mel Suze Naanje)

Horen door alle woorden heen,
wensen van mensen; en wie heeft er geen?
Vrijheid en blijheid, wij kiezen ervoor.
Door alle lijden ging Hij ons voor!
Wie wil dat verstaan?

Spreken door alle zwijgen heen
lijdenden strijden niet langer alleen;
machten en krachten, zij winnen het niet,
omdat God in het verborgene ziet.
Wie kijkt mensen aan?

Kijken om de horizon heen,
dromenden komen in het land van geen
oorlog maar vrede, een pracht visioen,
zichtbaar: onzichtbaar als wij niets doen!
Wie durft op te staan?

Leven over het leven heen
stervenden erven de hemel alleen.
Maar wie de grens van de dood over gaat,
weet dat de deur altijd open staat.
God laat ons niet alleen.

Voorbede

Wij bidden om vrijheid voor allen die niet kunnen vergeten, die nog steeds lijden onder de trauma's opgelopen in de Tweede Wereldoorlog, die nog steeds treuren om het verlies van dierbaren. Mogen zij zich kunnen bevrijden van de duisternis in hun leven, en weer hoopvol en zinvol verder leven. God, laat uw licht schijnen voor hen.


Antifoon:
Als alles duister is, ontsteek dan een licht van hoop
voor al wat leeft, hoop voor al wat leeft.
Als alles duister is, ontsteek dan een licht van hoop
die toekomst geeft, hoop die toekomst geeft.

Wij bidden om vrijheid voor allen die niet kunnen vergeten, die nog steeds vervuld zijn van haat- en wraakgevoelens om hetgeen hun in die oorlogsjaren is aangedaan. Mogen zij zich kunnen bevrijden van de duisternis in hun leven en weer bouwen aan de toekomst. God laat uw licht schijnen voor hen.


Antifoon: Als alles duister is . . .

Wij bidden om vrijheid voor allen die de gruwelen van de oorlog ontkennen, voor neo-nazi's en rechtse extremisten, voor hen die zich schuldig maken aan rassenhaat en discriminatie. Mogen zij zich kunnen bevrijden van hun duistere wegen en ware vrijheid doorgeven aan elkaar. God, laat uw licht schijnen voor hen.


Antifoon: Als alles duister is . . .

Wij bidden om vrijheid voor allen die nu te lijden hebben onder oorlog en geweld, voor hen die nu, verdreven van eigen huis en haard, in vluchtelingenkampen verblijven, voor hen die nu on-schuldig in gevangenissen en concentratiekampen zitten. Mogen zij bevrijd worden uit hun moeilijke levenssituatie en weer hoop op een goede toekomst krijgen. God, laat uw licht schijnen voor hen.


Antifoon: Als alles duister is . . .

Wij bidden om vrijheid, vrijheid die meer is dan kunnen doen en laten wat men wil. Wij bidden om vrede, vrede die meer is dan afwezigheid van oorlog. Wij bidden om welvaart, welvaart die meer is dan een overvloed aan materiële goederen. Wij bidden om hoop, hoop die verder reikt dan de dag van morgen, hoop die we delen met elkaar. Amen

Slottekst: MOED (Hilal Önlü)

Ergens in een hoekje,
schijnt een heel klein lichtje.
Het is zo klein als een potloodpunt,
maar zo mooi om uit te breiden.
Ergens ver weg van het lichtje zijn enge geluiden,
mensen die huilen,
mensen die proberen te vluchten,
van hun angst.
Mensen die in een hoekje wachten
tot dat ze bevrijd worden.
Ergens in ons hart is onze moed,
die ervoor moet zorgen,
dat de slachtoffers bevrijd moeten worden,
dat iedereen net als wij gelukkig moet zijn,
Alleen met onze moed zal het lichtje in dat kleine hoekje
bloeien tot de vrede op de aarde
en zal er geen oorlog meer bestaan
alleen onze moed.

Slotlied: ALLE MENSEN WORDEN BROEDERS mel.: Alle Menschen werden Brüder

Alle mensen worden broeders
als zij naast elkaar gaan staan,
broeders, zusters, mensenhoeders,
vrij van elke eigenwaan,
samen met elkaar verbonden,
één van hart en één van geest,
helend naar elkaar gezonden,
naar de zwakken wel het meest.

Samen leven, samen werken,
samen bouwen, dag en nacht,
met de zwakken, met de sterken,
in de eenheid zit de kracht.
Allen zoekend naar de wegen
die zij samen kunnen gaan,
om de wereld hoop te geven,
op een goed en warm bestaan.

Alle mensen worden broeders,
als zij trouw zijn aan elkaar,
broeders, zusters, mensenhoeders,
samen maken zij het waar.
Hiervan blijven allen dromen,
't is de wens van alleman,
zal het daar wel ooit van komen,
blijf geloven dat het kan.