Water wordt
wijn, en wel een overvloed van wijn, 6 grote kruiken vol. Ergens heb ik
gelezen
dat het zou gaan om zo'n zeshonderd flessen wijn. Daarmee kun je dan
vooruit. We
moeten ons echter niet blind staren op dat scheikundige wonder, die
verandering
van water tot wijn. Hoe sensationeel dat ook klinkt, daar gaat het niet
zozeer
om. Johannes noemt het de eerste van de tekenen die Jezus deed. Jezus
had een
boodschap voor toen en alle tijden, een boodschap verpakt in woorden en
tekenen, dwz in daden waarbij het gaat om de achterliggende betekenis.
Naar de
betekenis erachter moeten we ook vandaag even kijken.
Die overvloed aan wijn symboliseert
de overvloed van geluk en blijdschap, die God bedoeld heeft voor alle
mensen. Dat
Jezus van water wijn maakt, verwijst naar het goede en fijne dat mensen
elkaar
kunnen geven, voor elkaar kunnen zijn, als ze tenminste de kunst
verstaan om van gewone alledaagse zaken iets moois en
goeds te maken, als ze van gewoond water smakelijke wijn kunnen maken.
Wat de
mens er in de praktijk van het leven van maakt, dat is maar al te vaak
slechts
een armzalig beetje.
In het gewone leven is het vaak zo dat de mensen van wijn
water maken in plaats van andersom, dat ze wat fijn en goed zou kunnen
zijn,
verwateren. Dit wordt heel treffend geïllustreerd door een verhaaltje
dat juist
als het evangelie van vandaag gaat over een bruiloft en over water en
wijn. In een klein dorpje ging een jong stel
trouwen. En ze wilden graag iedereen uitnodigen op hun huwelijksfeest,
probleem
was dat ze dat niet konden betalen. Toen kregen ze het volgende idee:
iedereen
werd uitgenodigd en iedereen werd verzocht als cadeautje een fles wijn
mee te
brengen. Bij de ingang zou een groot vat staan waarin iedereen zijn
fles kon leeg gieten en dan zouden ze samen een groot feest maken.
En zo gebeurde het: iedereen bracht een fles mee en goot die leeg in
het vat. Maar toen het moment gekomen was waarop de glazen gevuld
werden voor de toost,
viel er een doodse stilte: er zat namelijk alleen maar water in het
vat. Met verbijstering constateerde iedereen dat alle genodigden
gedacht hadden: Ik doe er
maar een fles water bij, dat merkt toch niemand, dan kan ik gratis voor
niets
profiteren van wat anderen aandragen. En wat een feest had moeten
worden werd
een beschamende afgang, precies het tegenover gestelde van de bruiloft
van
Kana. En helaas: zo gaat het in het gewone leven ook vaak.
We willen allemaal
niets liever dan gelukkig en blij zijn. We willen allemaal dat het
leven iets feestelijks heeft. Niet elke
dag een bruiloftsfeest, want dat zou gauw vervelen, maar wel dat we
gewoon wat
vreugde vinden, levensvreugde, dat we samen dingen kunnen doen die ons
een
beetje blij maken, waar we samen van genieten. Tegelijk wordt maar al
te vaak
vergeten dat die levensvreugde niet
vanzelf komt. Wil het leven iets van een feest krijgen dan moeten we
allemaal daaraan bijdragen, ieder
op zijn eigen manier, ieder naar eigen vermogen. Potverteren op kosten
van de
ander kan niet. Maar zo gauw iemand te gemakkelijk water bij de wijn
doet, te
vlug verwacht dat anderen er wel voor zullen zorgen en dat hij dan
moeiteloos
kan meegenieten, dan is het feest voorbij voordat we eraan beginnen
kunnen. Zo
wordt in onze samenleving veel water aangebracht waar het ook wijn had
kunnen
zijn.
Jezus nodigt ons uit tot een heel andere levenshouding: om juist in de
gewone dingen van het leven elkaar blijheid aan te reiken, je zou
kunnen
zeggen: om steeds weer van water wijn te maken. Wil onze gemeenschap
een fijne
gemeenschap zijn om in te leven, dan zullen we allemaal daaraan moeten
bijdragen. Wil onze parochie een levende gemeenschap zijn dan mag
niemand
zeggen: laat de anderen het werk maar doen, ik loop wel mee. Dan zijn
we als
gemeenschap dood. Maar als we ons laten leiden door de Geest van Jezus,
ieder
op zijn eigen wijze zoals ook de eerste lezing zegt, dan zijn we samen
kerk van
Jezus, een gemeenschap van mensen die elkaar het goede en blije
aanreiken. Dan
heeft het leven iets van een feest.
De
bruiloft van Kana, weer een van die
schitterende verhalen uit het evangelie. Er zijn twee elementen waar
het om
gaat: namelijk: de wijn is op, dus einde feest, en Jezus redt het feest
en wel
met een overvloed van wijn, wijn van goede kwaliteit, de beste wijn.
Bijbelsgeleerden
hebben zich wel eens het hoofd gebroken over de vraag hoe het nu kwam
dat de
wijn toen op raakte. Er is wel eens gedacht dat Jezus en zijn apostelen
onverwacht op het feest waren gekomen,
en dat deze niet verwachte gasten flink aan het drinken waren geslagen.
Die vissers bij Jezus zullen best een flink glas wijn gelust hebben.
Maar in het
verhaal is het helemaal niet belangrijk wat nu de reden was dat de wijn
opraakte.
Het is een verhaal waarin Jezus als redder naar voren geschoven wordt.
Daar
gaat het om. Dat er geen wijn meer was en dat het feest een flop werd,
is slechts
de achtergrond. Jezus is degene die het feest redt, daar gaat het
om. En, zo vertelt het verhaal, Jezus stelde hiermee een teken: het
teken dat
in hem het koninkrijk van God verschijnt. Hij vergelijkt het koninkrijk
van God
ook elders met een bruiloftsfeest, waarbij iedereen is uitgenodigd.
En met dit
in gedachten komt natuurlijk de vraag: wat betekent dit verhaal voor
ons, voor
onze tijd? Het leven zou een feest moeten zijn, iets dat je blij maakt.
Natuurlijk
niet letterlijk een feest want dat verveelt gauw, maar wel dat het
leven
zodanig zou moeten zijn dat je er vreugde in vindt, zodat je echt van
harte
kunt zeggen: ik ben blij dat ik leef. Natuurlijk moet je realistisch
blijven: het
leven is nooit alleen maar feest, alleen maar blijheid. Elk leven kent
zijn
minder blije momenten, moeilijke momenten, verdrietige ogenblikken,
daar
ontkomt niemand aan. En toch zoekt elke mens wezenlijk geluk in zijn
leven, dingen,
mensen die hem of haar gelukkig maken en die zijn er heel veel, als je
tenminste op de goede plaatsen weet te zoeken. Ook in minder goede
tijden kan men zeggen: ik ben blij dat ik leef.
Anderzijds is het is een feit
dat je ook in onze tijd vaak moet zeggen: de wijn is op, wat een feest
zou
moeten zijn is een leegte. Juist die aspecten van het leven die ons
echte
blijheid kunnen geven, worden vaak verwaarloosd, daar wordt vaak slecht
voor
gezorgd. Waar mensen geen tijd meer hebben voor elkaar, omdat ze
overdag moeten
werken en 's avonds achter de tv of de
computer zitten, daar is de wijn op, of in elk geval: daar dreigt een
groot
gevaar dat de wijn opraakt. Waar mensen niet meer kunnen luisteren naar
elkaar,
omdat ze alleen maar aandacht hebben voor zichzelf, voor eigen
belangen, daar
is de wijn op. Waar een samenleving verhardt, mensen vreemden worden
voor
elkaar, daar raakt de wijn op. Waar mensen denken dat alleen geld
verdienen
zalig makend is, daar raakt onherroepelijk de wijn op. Waar mensen
steeds weer
water bij de wijn doen als het gaat omwaarden en normen in de
samenleving, daar
raakt de wijn op. Er zijn veel situaties dat je moet zeggen: ja, de
wijn is op, het
leven heeft niets feestelijks meer.
Maar de vraag is: kan ook in deze tijd Jezus het feest redden? Het
antwoord
is denk ik: ja en nee. Als we alleen denken aan de Jezus van toen
of aan de Jezus in de hemel, zoals sommige vrome gelovigen soms doen,
dan
gebeurt er waarschijnlijk niets. Als we beseffen dat Jezus tot leven
moet komen
in onze manier van leven, dan kan Hij, door ons, toch iets van het
feest
redden. Als wij in zijn geest oog en aandacht hebben voor hen die het
moeilijk
hebben, voor zieke, eenzame medemensen, voor verschoppelingen, dan
kunnen we
toch wat blijheid in hun leven brengen. Dat is van water wijn maken,
smaak aan
het leven geven. Dat is wat Jezus toen deed, dat tekent dat koninkrijk
van God,
dat hij bracht, en wij die daarvan deel uitmaken, wij kunnen dat ook,
en
gelukkig gebeurt het ook volop, hopelijk ook door ons.
Wanneer is een bruiloftsfeest geslaagd?
Daar zijn drie dingen voor nodig: veel mensen, veel drinken, veel harde
muziek.
Dat is natuurlijk wel een beetje kort door de bocht
maar het lijkt er wel een beetje op, zeker voor de jongere generatie.
In het evangelie van vandaag gaat over een bruiloft en over genoeg te
drinken. Maar eigenlijk gaat het niet om een bruiloftsfeest maar over
ons leven,
ons gewone leven dat een feest zou moeten zijn,
niet een feest zoals een bruiloft, want dat zou ook heel gauw gaan
vervelen,
maar wel dat het een feestelijk tintje heeft, dat het je blij maakt.
En wil het leven een feest zijn dan zijn er ook drie dingen nodig,
tenminste daar lijkt het wel op: veel mensen, veel drinken, veel harde
muziek.
En dat zijn toch wel punten om wat kanttekeningen bij te plaatsen.
Met velen samen zijn, is heel plezierig, zeker als je iets te vieren
hebt.
Als we hier eucharistie vieren is het ook veel fijner als de kerk goed
gevuld is,
dan wanneer er links en rechts een handjevol mensen zit.
En als de aanwezigen in de kerk een beetje bij elkaar zouden gaan
zitten,
zou dat het samen vieren ook al een heel stuk bevorderen. Dat terzijde.
Maar op zijn tijd moet je ook alleen willen zijn,
alleen met je eigen gedachten, je eigen gevoelens, je eigen vragen.
Soms lijkt het er wel eens op alsof mensen vluchten in een groep,
om niet met eigen vragen en onzekerheden geconfronteerd te worden,
maar dat draagt niet bij aan een zinvolle invulling van je leven.
Op zijn tijd zou er ook ruimte moeten zijn voor een gesprek
met een of meer personen in je omgeving,
niet zomaar een praatje over koetjes en kalfjes
maar een wat diepgaander gesprek over de dingen die je bezig houden.
Ook dit kan heel belangrijk zijn om goed in je vel te zitten
en de zin van je leven duidelijker te zien.
Dat bereik je niet in een grote massa maar wel in een klein groepje.
Het tweede punt is dat velen pas gelukkig lijken te zijn
als er veel lawaai om hen heen is, harde muziek of andere herrie.
Veel jeugd schijnt geen huiswerk te kunnen maken
zonder dat de radio of de walkman keihard aan staat.
Velen lijken bang te zijn voor de stilte, het maakt ze onwennig,
onzeker.
Alle herrie vermijden, lukt in onze moderne tijd haast niet.
Ik heb het afgelopen zomer soms als heel ironisch ervaren
als je ergens aan het fietsen bent en je komt borden tegen met
"stiltegebied",
en tegelijk raast er een straaljager over je heen. Weg stilte.
Je went natuurlijk aan een hoop lawaai, vaak hoor je het niet eens
meer,
en toch is het belangrijk dat je nu en dan de stilte zoekt,
en in stilte durft stil te staan bij jezelf, bij de mooie natuur,
bij het wonder van het leven, bij ontwikkelingen in de samenleving.
Alleen degenen die op zijn tijd de stilte zoekt,
kan ook zichzelf vinden, zichzelf blijven en zo zijn leven zin geven.
Ook dat is nodig om gelukkig te kunnen zijn in je dagelijks bestaan.
Het derde punt is: wil je veel plezier hebben in het leven,
dan moet er veel gedronken worden, en niet alleen water.
Dat er bij feestelijke gelegenheden het nodige gedronken wordt,
daar is niets op tegen, zolang men tenminste maat weet te houden.
Maar het plezier en de gezelligheid van een bijeenkomst
zit niet in de drank, en dat vergeet men nogal eens.
Het evangelie van vandaag lijkt een beetje te suggereren
dat flink kunnen drinken bij een feest hoort,
en dat Jezus daar ook zijn medewerking aan geeft.
Hij zorgt voor nieuwe voorraad wijn en niet zo klein beetje.
Maar dit verhaal heeft op de eerste plaats symbolische betekenis.
Het leven wordt dan pas een feest als je van water wijn weet te maken,
je wordt dan pas gelukkig als je van gewone dingen genieten kunt,
als je elkaar een plezier kunt doen met kleine alledaagse dingen.
Maar als je alleen maar plezier met elkaar kunt hebben door veel te
drinken,
of door allerlei buitengewone dingen te doen, dan maakt je van wijn
water, dan wordt het steeds moeilijker om blij te zijn met elkanders
gezelschap.
Als je in de samenleving steeds weer water bij de wijn doet,
steeds weer grenzen verlegt m.b.t. waarden en normen,
dan wordt het ook steeds moeilijker om gelukkig te zijn met elkaar.
We willen zo graag dat ons leven iets feestelijks heeft,
dat we gelukkig kunnen zijn in ons dagelijks bestaan,
maar we vergeten te vaak waar en hoe we dat geluk moeten zoeken en
kunnen vinden.
De Boodschap van het evangelie biedt ons een overvloed aan geluk aan,
als we tenminste van water wijn weten te maken,
als we weten te geven in plaats van alleen te ontvangen.
Als echter de boodschap van het evangelie verwatert,
als de samenleving steeds weer water bij de wijn doet,
dan is het feest over nog voordat het beginnen kan.
Toen ik nog maar pas priester gewijd was
moest ik op een zondagmorgen de mis doen in een dorp in de buurt.
Ik was wat vroeg en ik liep achter het portaal van de kerk binnen,
en tot mijn verbazing stond het daar stampvol mannen en jongelui.
De deuren naar de kerk waren dicht. Wat daar binnen gebeurde was voor
hen niet te horen en niet te zien.
Ze konden later zeggen: ik ben naar de kerk geweest.
Maar ze hadden niet meegevierd. Zo'n kerkbezoek heeft geen enkele
waarde.
Eucharistie vieren doe je door mee te doen, mee te bidden,
zo mogelijk mee te zingen en natuurlijk door te communie te gaan.
Veronderstel: je bent uitgenodigd voor een feest en je gaat naar de
feestzaal.
Je gaat in een hoekje zitten, zover mogelijk van de muziek vandaan,
en je blijft daar de hele avond op je eentje zitten,
je eet niet en je drinkt niet, je zit er alleen maar te zitten,
dan ben je wel naar een feest geweest maar je hebt geen feest gevierd.
Als je feest wil vieren dan moet je meedoen, niet alleen met de hapjes
en drankjes,
maar ook praten met de andere gasten, luisteren naar de anderen,
misschien ook een dansje maken of meedoen aan de polonaise.
Feest vieren is veel meer dan er zijn, het is wezenlijk ook meedoen,
en dat kan natuurlijk op allerlei manieren. De een zal meer meedoen dan
een ander, maar wie helemaal niet meedoet viert ook geen feest.
Ons leven kan ook een feest zijn, zou een feest moeten zijn,
niet letterlijk want dat zou gauw gaan vervelen.
Maar leven met anderen zou altijd iets feestelijks moeten hebben,
iets dat je blij maakt, dat je je gelukkig voelt met elkaar en bij
elkaar.
Maar ook hier geldt: je moet wel meedoen, iedereen moet meedoen,
echt feest vieren kun je alleen samen doen.
Een slimmerik zal misschien zeggen:
als er velen niet meedoen, is er meer wijn voor hen die wel meedoen.
Bij een letterlijk feest zou dat het geval zijn,
maar bij het feest van het leven is het precies andersom.
Hoe minder mensen echt meedoen, hoe minder wijn er is.
En die wijn wordt zuur als velen passief aan de kant blijven staan.
In het evangelie hoorden we het verhaal van het bruiloftsfeest in Kana
dat in duigen dreigde te vallen omdat de wijn voortijdig opraakte.
Misschien kwam het wel omdat Jezus en zijn twaalf vrienden
ook aardig aan het drinken waren geslagen. Dat zou best kunnen, waarom
niet?
Maar Jezus loste toen het probleem op door water in wijn te veranderen
en dus kon het feest doorgaan.
Maar zoals zoveel voorvallen in de evangelieverhalen
heeft ook dit gebeuren vooral een symbolische betekenis.
Het gaat hier niet om de letterlijke wijn,
waar mensen een lekker gevoel van krijgen, waar ze ook wel eens teveel
van tot zich nemen
zodat ze de volgende dag met een flinke kater wakker worden.
Het gaat hier om de geestelijke wijn die Jezus aanbiedt, toen en nu,
geestelijke wijn die het leven smaak geeft, waar je van binnen blij van
wordt,
geestelijke wijn die je nooit teveel kunt drinken,
waar je dus ook geen kater van krijgen kunt.
Jezus zegt tegen ons: wil je dat het leven iets van een feest heeft,
maak dan van water wijn in je manier van leven,
geef dan smaak aan gewone kleine dingen van alledag
de smaak van de liefde, van de warme genegenheid, de smaak van
hartelijke zorg, van eerlijk meeleven,
de smaak van de troost en de ondersteuning
want elk leven kent ook zijn moeilijke momenten.
Maar dat vraagt wel dat je niet passief aan de kant blijft staan,
dat je het maken van het feest niet aan anderen overlaat
om zelf hier en daar wat snoepjes mee te pikken.
Het leven smaak geven, zodat het een feest wordt,
is een opdracht voor ieder mens van goede wil.
Maar als mensen niet meedoen raakt de wijn voortijdig op,
verwatert de wijn tot er niets meer over is.
En als we het leven helemaal niet als een feest ervaren,
dan moeten we ons wel eens afvragen of we wel voldoende meedoen
om dat leven met elkaar een goede smaak te geven.
Ieder die zich inzet voor een goede verstandhouding in een gemeenschap,
ieder die zorg heeft voor zieken en eenzamen, voor jong en oud,
ieder die aandacht heeft voor hen die verdrietig zijn
die maakt van water wijn en die draagt bij aan het feest van het leven.
Hopelijk wij ook?
Het beeld van een bruiloftsfeest wordt in de bijbel vaker gebruikt
om iets te zeggen over het koninkrijk van God.
Een bruiloft is een feest omdat twee mensen zich binden aan elkaar,
die elkaar trouw beloven om het leven samen te delen.
En familie, vrienden en kennissen sluiten zich bij dit feest aan.
Het leven in het koninkrijk van God zou ook een feest moeten zijn
en dat wordt het als mensen trouw zijn aan elkaar,
als ze het leven delen in hechte verbondenheid met elkaar. Als dat echt
beleefd wordt, dan wordt het leven een feest,
niet letterlijk zoals een bruiloftsfeest, dat zou ook gauw gaan
vervelen,
maar wel in de zin dat we allemaal een goed gevoel, een blij gevoel
hebben bij alles wat we samen met elkaar doen.
Die verbondenheid kan op alle mogelijke manieren gestalte krijgen,
in familieverband, in clubverband, in dorpsverband, het kan ook zijn
bij bijeenkomsten van een KBO en OVO of welke vereniging of club ook.
Overal waar mensen hun onderlinge verbondenheid gestalte geven
daar kan het leven een feestelijk tintje krijgen.
Bij een gewoon bruiloftsfeest hoort een hapje en een drankje
en ook muziek is een van de ingrediënten nodig voor het feest.
Als de muziek wegvalt of als er een tekort is aan hapjes en drankjes
kan dat de feestvreugde ernstig bederven.
In het koninkrijk van God waar Jezus zo vaak over sprak,
kan de feestvreugde, de levensvreugde, ook bedorven worden als er een
tekort is aan de ingrediënten voor dit feest.
Als de wijn opraakt, als de muziek wegvalt, dan verwatert het feest
omdat er geen smaakmakers meer zijn.
Bij een echt bruiloftsfeest zal dat niet zo gauw gebeuren,
maar in het leven gebeurt het nogal eens
dat de wijn opraakt en de muziek stil valt.
Zonder smaakmakers wordt alles smakeloos.
Wat geeft smaak aan het leven? Wat maakt ons tot blije mensen?
Dat zijn heel veel zaken, maar ik wil er enkele noemen
Medeleven en eerlijke belangstelling voor elkaar is een heel
belangrijke smaakmaker in het leven.
Je hoort vaak verhalen over de grote steden waar mensen letterlijk en
figuurlijk boven op elkaar wonen in grote flats
en toch vaak hun naaste buren niet of nauwelijks kennen.
Daar kan ook geen echte verbondenheid beleefd worden
daar verwatert de wijn, daar heeft de samenleving geen goede smaak.
Daar is misschien wel een hoop herrie maar geen muziek.
Een tweede smaakmaker in het leven is respect hebben voor anderen.
verdraagzaam zijn, ook jegens mensen die een andere achtergrond hebben.
Onlangs kwam Culemborg volop in het nieuws
wegens onlusten tussen enkele bevolkingsgroepen.
In zo'n situatie verzuurt de wijn, is ze niet te drinken
en is een blije verbondenheid heel ver weg.
Overal waar mensen vijandig staan tegenover elkaar,
waar ze argwanend en achterdochtig naar elkaar kijken,
daar kan men ook geen vreugde beleven aan elkaar en met elkaar.
Een derde smaakmaker die ik hier wil noemen is gewoon tijd hebben voor
elkaar, tijd nemen voor elkaar.
Dat is een typisch probleem van onze tijd. Iedereen heeft het zo druk,
dat bijna niemand meer tijd heeft tijd voor activiteiten voor de
gemeenschap, tijd bijvoorbeeld voor allerlei vormen van
vrijwilligerswerk
die toch zo enorm belangrijk zijn voor een goed functionerende
gemeenschap.
Het verhaal van de bruiloft van Kana dat we in het evangelie hoorden
heeft dus bovenal een symbolische betekenis
en is bedoeld om Jezus' optreden te onderstrepen.
De feestvreugde lijkt verloren te gaan want de wijn raakt op,
maar Jezus redt het feest door van water wijn te maken.
Wat er echt is gebeurd, weet ik niet, maar de symbolische betekenis is
duidelijk.
Jezus roept in zijn actieve leven steeds weer op tot meeleven met
elkaar, tot verdraagzaamheid en vooral tot delen met elkaar. Daar sprak
hij over, en meer nog: dat liet hij zien in zijn manier van handelen,
in zijn aandacht voor zieken en gehandicapten,
in zijn vriendschappelijke omgang met de buitenbeentjes van die tijd.
Dat is de inspiratie die alle tijden door mensen in beweging zet
om van het leven iets van een feest te maken.
Jezus redt het feest van het leven ook voor ons en door ons
als we ons steeds weer laten inspireren door zijn boodschap,
door zijn blijde boodschap.